6 клас Беларуская літаратура

Тэма: І. Пташнікаў "Алені"
1) Знаёмства з асобай аўтара і творам
Д/з Адказаць на пытанні

1. «Мала, што яна такая тонкая, рослая, падцягнулася за вайну. I крычаць яна, мусіць, добра не ўмее — неяк ціхенька і дзярката, і заўсёды тады папярхаецца, бо дзярэ ў горле». 

2. «Але за вату яна крычала: збіралася яшчэ на зіму пацягнуць фуфайку кортам, якога тата прывёз з раёна за воўчую скуру». 

3. «Ён быў ляснік, і жылі яны ў лесе. Яшчэ ён вартаваў і карміў зімою ласёў і аленяў у запаведніку, які быў недалёка ад Бярэзаўца». 

4. «Ён, панюхаўшы відэльцы, сказаў: «Лясное лесам і пахне…» 

5. «Яна ўся сціснулася, прыпала аж да зямлі і пабегла, нічога не бачачы. Ёй раптам успомнілася, як яны ў блакаду беглі так з вёскі ўзлессем па пасецы, дзе былі бульбяныя ямы, а ўсюды рваліся міны».

6. «Ну, запеў. Хто іх лічыў пасля вайны? Бегаюць па лесе, і ўсё. А скуру ты — пад лёд». 

7. «Дзе ўзялі? Не буду есці! Не зачаплю… Яна ўскочыла, адсунула лаўку і выбегла з-за стала». 

8. «Які з яго паляўнічы? У яго нават сабакі няма. Хацеў прывезці раз з раёна, дык жа трэба было аддаць увесь шажок сена». 

9. «Кінь хныкаць, нябітая!.. — крычала на яе з-за стала…» 

Тэма: І. Пташнікаў "Алені"

1) Аналіз твора

1. Раскажыце пра галоўнага героя апавядання (хто ён, яго ўзрост, знешнасць, інтарэсы).

2. Пры якіх умовах і калі ўпершыню Ірка сустрэлася з аленямі?

Выразнае чытанне вучнем апісання лясных прыгажуноў. Ад слоў: «Іх было чацвёра…» да слоў: «… і хутка схаваліся у бярэзніку». «Пярэдні быў з рагамі… збіўшыся ў кучку».

Пасля чытання тэксту адзначыць майстэрства пісьменніка ў стварэнні вобраза аленяў і звярнуць увагу класа на мастацкую выяву аленяў, каб вучні змаглі параўнаць майстэрства пісьменніка і майстэрства мастака.

3. Чаму пры першай сустрэчы дзяўчынка назвала аленяў «сваімі»?

4. Прыгадайце наступныя сустрэчы гераіні з аленямі. Як паводзілі сябе жывёлы?

5. Перакажыце, што адбылося, калі адзін раз Ірку не пусцілі да стажка.

6. Пра што можна здагадацца, калі зыходзіць з такой характарыстыкі чалавека: «Язэп з вёскі — рыжы і злосны мужчына».

7. Чым абумоўлены незайздросны лёс аленяў? Прыгадайце эпізоды з апавядання, дзе згадваецца вайна. Назавіце творы на тэму вайны, з якімі вы знаёміліся.

8. У якіх эпізодах ярчэй за ўсё раскрываецца характар гераіні? Якімі рысамі характару надзяліў яе аўтар?

9. Зварот да апісання восені ў творы. Выразнае чытанне вучнем апісання восені: ад слоў «Ірка любіла восень…» да слоў «… асабліва ўвосень». Зварот да карцін з выявамі восені, што вывешаны на дошцы. За што Ірка любіла восень?

Д/з Чым так вабіла Ірку прырода? (пісьмовы адказ на пытанне)

Тэма: І. Пташнікаў "Алені"

1) Асэнсаванне зместу і ідэі твора

1. Хто з герояў вінаваты ў смерці аленя?

2. Ці ў роўнай меры вынаватыя бацька і Язэп?

3. Чаму нельга паставіць знак роўнасці паміж гэтымі героямі?

4. Як павінен адносіцца чалавек да прыроды?

5. Чаму трэба ахоўваць прыроду?

6. Як растлумачыць назву твора?

7. Якія старонкі хацелася б перачытаць?

8. Ці задавальняе вас канцоўка твора?
9. 3 творамі якіх пісьменнікаў на тэму прыроды вы знаёміліся?
2) Разгадайце крыжаванку

Д/з Напісаць свой варыянт заканчэння твора: «Калі б я быў пісьменнікам…»

Тэма: А. Жук "Стары бабёр"

1) Знаёмства са зместам твора

Д/з Разгадайце крыжаванку

Тэма: А. Жук "Стары бабёр"

1) Асэнсаванне зместу твора

Першы—другі ўзроўні.

    Пісьменнік Алесь Жук слушна заўважае, што хадзіць баб­ры не любяць і не ўмеюць. Але стары бабёр, як чалавек, прай-шоў шмат цікавых мясцін. Яны дэталёва малююцца ў тэксце.

    Якое з апісанняў паводзін і ўражанняў бабра аб новых мясцінах табе найбольш спадабалася? Растлумач, чым яно цябе зацікавіла.

а)  праходка праз поплаў;

б)  хада праз поле з калючым лубінам;

в)  хада логам паўз тоненькі ручаёк, які пракладвалі сабе крыніцы;

г)  купанне ў чыстай вадзе канавы;

д)  агледзіны невялікага возера.

Трэці ўзровень.

     Прачытай урывак з аповесці Алеся Жука «Паляванне на Апошняга Жураўля».

     Сюды паўз лес, па глыбокай лагчыне... была дарога да вялікае рэчкі, дзе жылі спрадвеку вольна і неабсяжна бабры. Стары бабёр памятаў і ведаў тэта. Цяпер ён сабраўся пайсці туды...

     Ісці трэба было цяпер. Стары бабёр адчуваў, што трэба ісці не пазней, чым гэтым летам... А зрабіць гэта можа толькі ён адзін, бо ён памятае пра тое, яму расказвалі старыя бабры, яго бацькі, і толькі ён адзін можа знайсці дарогу.

     Дарогу гэту яму трэба цяпер пазнаць, пазнаць тое месца, пра якое яму расказвалі старыя бабры, дзе было гэтак прасторна і ад-куль іх выгналі вялікія машыны...

     Знайдзі і падкрэслі дзеясловы, з дапамогаю якіх пісьменнік стварае мастацкі вобраз бабра як жывога чалавека.

Чацвёрты—пяты ўзроўні.

     Падумай, якая назва з тых, што прыводзяцца ніжэй, най­больш дакладна адлюстроўвае тэму ўрыўка «Стары бабёр» з аповесці А. Жука. Абгрунтуй свой выбар.

а)  падарожжа старога бабра;

б)  клопат бабра пра дабрабыт сваей маладой сям'і;

в)  неадольнае імкненне старога бабра вярнуцца на спрад-вечную радзіму;

г)  узаемадачыненні жывёл (баброў) і людзей.

Або:

     Прыгадай, якія прадстаўнікі жывёльнага свету паслужылі асновай для стварэння паэтамі Алесем Ставерам і Генадзем Бу-раўкіным яскравых мастацкіх вобразаў у вершах, змешчаных у розных раздзелах твайго падручніка. Запішы назвы вершаў.

Д/з Зрабіць ілюстрацыю да твора